بررسی پاره ‏ای از عوامل مؤثر بر بروز احساس آنومی: آزمون تئوری آنومی مرتون (مورد مطالعه: دانش‏آموزان دبیرستان‏های پسرانه شهر اهواز)

هدف: پژوهش حاضر با هدف آزمون تئوری آنومی مرتون (1968) صورت گرفت. در این پژوهش سعی بر این بود که برخی از مفاهیم کلیدی تئوری مرتون که کم‌تر در پژوهش­های داخل و خارج مورد توجه قرار گرفته­اند در مدلی نظری و در قالب هشت فرضیه که از تئوری مرتون استخراج شده بودند مورد آزمون قرار گیرند. روش: پرسش‌نامه­ی تهیه‌شده تشکیل‌شده از مقیاس­های پایگاه اجتماعی-اقتصادی در دو بعد عینی و ذهنی، مقیاس احساس آنومی (بی‌هنجاری)، مقیاس آرزومندی به اهداف توفیق­آمیز و مقیاس فرصت ادراک‌شده بود. هم‌چنین نمرات حاصل از تفریق فرصت ادراک‌شده از آرزومندی­ها به‌عنوان نمرات شکاف در پژوهش حاضر به‌عنوان یک متغیر کلیدی مورد استفاده قرار گرفت. پرسش‌نامه­ی مذکور در بین 480 نفر از دانش­آموزان پسر دبیرستانی و پیش­دانشگاهی شهر اهواز با روش نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله­ای در بین 9 مدرسه توزیع شد و 467 پرسش‌نامه جهت تحلیل نهایی باقی ماند. نتایج: یافته­ها نشان دادند که پایگاه اجتماعی-اقتصادی در هر دو بعد اگرچه با احساس آنومی هم‌بستگی دارد اما در معادله­ی رگرسیون اثر معناداری ندارد و از طریق شکاف آرزومندی-فرصت و محرومیت نسبی بر آنومی اثر غیرمستقیم دارد. هم‌چنین مشخص شد که شکاف آرزومندی-فرصت هم اثر مستقیم معنادار و هم اثری غیرمستقیم از طریق احساس محرومیت نسبی بر احساس آنومی دارد. زمانی که کلیه­ی متغیرهای پژوهش در یک معادله‌ی رگرسیون وارد ­شدند و اثر آن­ها بر آنومی بررسی شد، اثر محرومیت نسبی، شکاف آرزومندی- فرصت و فرصت ادراک‌شده (که همگی آثار پایگاه اجتماعی-اقتصادی‌اند) معنادار بود. هم‌چنین یافته­هایی در مورد اثرات تک­تک شکاف­ها به‌دست آمد. نتیجه­گیری: این پژوهش را می­توان اولین پژوهش جامع پیرامون آزمون نظریه­ی مرتون با تآکبد بر رویکرد شکاف در ایران دانست. هم‌چنین در این پژوهش مفهوم شکاف آرزومندی-فرصت با منطق مرتون بسط داده شد و ورای حوزه­های صرفاً اقتصادی طرح شد. درمجموع یافته­های این پژوهش تئوری آنومی مرتون را مورد تآیید قرار داد.